หนามแท่ง

ชื่อวิทยาศาสตร์      Catunaregam tomentosa (Blume ex DC.)Triveng
ชื่อวงศ์       Rubiaceae
ชื่อพ้อง     Randia dasycarpa Bakh.f., Xeromphis tomentosa (Blume ex DC.)T.Yamaz.
ชื่อทั่วไป.. เคด
ชื่อพื้นบ้านอีสาน.. หนามแท่ง
ชื่ออื่นๆ … เคด กะแทง (กลาง ตะวันออกเฉียงเหนือ เหนือ) หนามเค็ด (จันทบุรี) เคล็ด (กลาง) เคล็ดทุ่ง (ใต้) แท้ง (เหนือ นครราชสีมา ประจวบคีรีขันธ์) หนามแท่ง (เหนือ ราชบุรี นครราชสีมา ประจวบคีรีขันธ์) ตะเคล็ด ระเวียง

ลักษณะ
หนามแท่งเป็นไม้พุ่มขนาดย่อมลำต้นกิ่งก้าน เป็นทรงกระบอกแตกกิ่งเกือบจะขนานกับพื้นตาม กิ่งก้านของต้นจะมีหนามแหลมยาว ซึ่งยาวประมาณ 3-6 ซม. ออกเป็นคู่ๆตรงข้ามกัน เมื่อต้นสูงได้ประมาณ 2 เมตร ลำต้นจะบิดงอ ยอดรูปปลายตัด

ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่กว้าง หรือรูปไข่แกมวงรี กว้าง 3-5 เซนติเมตร ยาว 5-7 เซนติเมตร ฐานใบสอบเรียว ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ แผ่นใบมีขนหนานุ่มปกคลุมตลอดทั้งใบ ด้านบนมีสีเข้มกว่าด้านล่าง ผิวใบด้านล่างมีขนสีเทานวล หูใบอยู่ระหว่างก้านใบ เป็นรูปสามเหลี่ยม กว้าง 3-5 เซนติเมตร ยาว 5-8 เซนติเมตร

ดอกเดี่ยว หรือออกที่กระจุก ออกที่ซอกใบ มี 2-6 ดอก กลีบดอกสีขาว เมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลือง มี 5 กลีบ กลิ่นหอม เรียงซ้อนเหลื่อมกัน เกสรเพศผู้มี 8 อัน ติดระหว่างแฉกกลีบดอก กลีบดอกโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 8-9 แฉก เกสรเพศเมีย มีรังไข่ใต้วงกลีบ กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ปลายแยก มี 5 กลีบ สีเขียวอ่อน

ผลสดรูปไข่ ค่อนข้างกลม มีขนเหมือนกำมะหยี่สีน้ำตาลปกคลุม นุ่ม เมื่อแห้งแล้ว ไม่แตก

พบตามป่าเต็งรัง หรือทุ่งหญ้า พื้นที่โล่ง ออกดอกราวเดือนเมษายนถึงกันยายน

ประโยชน์
ผลแก่นำมาทุบพอแหลกใช้ซักผ้า ทำความสะอาดร่างกาย และสระผมได้ นอกจากนี้น้ำจากการแช่ผลหนามแท่งยังใช้เบื่อปลาได้ด้วย คนอีสานนิยมนำกิ่งมาทำสาก (ไม้ตีพริก) เชื่อว่าช่วยดูดสารพิษจากอาหารได้

ในทางสมุนไพร 
ทั้งต้น ปรุงเป็นยารักษาโรคเบาหวาน แก้โรคมะเร็งต่างๆเช่น มะเร็งในตับ มะเร็งในกระดูก แก้วัณโรค
ผลแก่ ใช้ตีกับน้ำ เป็นยาสระผม ซักผ้า เบื่อปลา

ประเทศแถบอินโดจีน  ใช้  ใบ แก้ไข้ ขับปัสสาวะ

ที่มา
http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=124
http://www.baanbaimai.com/forum/index.php?topic=3757.0