คัดเค้า

ชื่อวิทยาศาสตร์ :   Oxyceros horridus Lour.  Randia siamensis  Craib
ชื่อวงศ์ :   RUBIACEAE
ชื่อสามัญ SIAMESE RANDIA
ชื่ออื่น :  เขี้ยวกระจับ (ภาคใต้) คัดเค้า (เหนือ, ตะวันออกเฉียงเหนือ) คัดเค้าเครือ (นครราชสีมา) คัดเค้าหนาม (ชัยภูมิ) เค็ดเค้า (ภาคเหนือ)  จีเค๊า พญาเท้าเอว (กาญจนบุรี)  หนามลิดเค้า (เชียงใหม่)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
ไม้พุ่มหรือไม้พุ่มรอเลื้อย ไม่ผลัดใบ บริเวณข้อมีหนามโค้งแหลมเกิดเป็นคู่ๆ อยู่ตรงกันข้าม ออกจากโคนใบคล้ายเขาควาย ข้อละหนึ่งคู่ เป็นเอกลักษณ์ของคัดเค้าที่จดจำได้ง่าย เรือนยอดไม่เป็นระเบียบ กิ่งก้านหนาแน่นแตกตั้งฉากกันออกตรงข้าม อาจตัดแต่งรูปทรงได้ เปลือกนอกสีเทา มีรูระบายอาอากาศมาก แตกร่องตื้นๆ ตามยาวลำต้น เปลือกในสีขาว

ใบ  ใบเดี่ยวออกตรงข้าม รูปใบกลมรีแกมขอบขนาน ปลายใบแหลมทู่ๆ โคนใบมนโค้ง เนื้อใบหนาเกลี้ยง เป็นมัน ขอบใบเรียบ  เส้นแขนงใบย่อยไม่ชัดเจน ใบรูปร่างคล้ายใบมะม่วง สีเขียวสด

ดอกสีขาว หอมแรงมากส่งกลิ่นเวลาเย็นตลอดไปจนกลางคืน ดอก ออกที่ซอกใบใกล้ปลายกิ่งเป็นช่อกระจุกสั้นๆ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางดอกประมาณ 1.5 ซม.โคนคอดเป็นหลอด กลีบรองดอกเป็นรูปถ้วยคล้ายลูกข่างรีๆ ส่วนปลายแยกเป็นอิสระ 5 กลีบ แต่ละกลีบปลายแหลม กลีบดอก 5 กลีบ มีสีขาวเมื่อแรกบาน แล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองเมื่อแก่

ฝัก/ผล    ผลพวง ทรงกลมหรือรี ฉ่ำน้ำ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑-๑.๕ เซนติเมตร ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีแดงก้นผลมีแผลเป็นวงกลมสีน้ำตาล ปลายผลแหลม เมื่อผลสุกมีสีดำ ภายในแต่ละผลมีเมล็ดหลายเมล็ด

สรรพคุณ :
คัดเค้ามีประโยชน์ทางสมุนไพรแทบทุกส่วนของต้น แพทย์แผนไทยระบุสรรพคุณของดอกคัดเค้า ดังนี้
ราก : รสเย็น ฝาดเล็กน้อย ขับและแก้ไข้เพื่อโลหิต แก้เลือดออกตามไรฟัน
ใบ : รสเฝื่อนเมา รักษาโรคโลหิตซ่าน แก้ไข้
ต้น : บำรุงโลหิต
เปลือกต้น : แก้เสมหะและโลหิตซ่าน แก้เลือดออกตามทวารทั้ง ๙
เถา : รสฝาด  แก้เสมหะ บำรุงโลหิต แก้ไข้
ดอก : รสขมหอม รักษาโลหิตในกองกำเดา
ผล : รสฝาดอมเปรี้ยวเป็นยาขับฟอกโลหิตฤดูสตรีที่เน่าร้าย บำรุงโลหิต
หนาม : แก้ฝีประคำร้อย แก้พิษฝีต่างๆ ลดไข้ ลดความร้อน แก้พิษไข้กาฬ
แก่น : ฝนน้ำดื่ม แก้ไข้

วิธีและปริมาณที่ใช้ : 
ใช้ผล 1 กำมือ ต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว รับประทานวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ขับประจำเดือน

รากของคัดเค้ายังนิยมใช้ต้มกินแก้เลือดออกตามไรฟัน แก้ไข้ แก้ท้องเสีย และนิยมฝนกับน้ำซาวข้าวรักษาฝี รักษาแผลทั่วไปโดยเฉพาะแผลสุนัขกัด หมอยาพื้นบ้านท่านหนึ่งเล่าว่า การใช้รากคัดเค้าฝนกับเขี้ยวเสือรักษาแผลที่ถูกสุนัขกัด จะช่วยรักษาแผลนั้นให้หาย และมีความเชื่อว่าจะทำให้สุนัขตัวที่กัดนั้นถึงแก่ความตาย “มันแพ้กันหมากับเสือ”หมอยาท่านนั้นกล่าว

– ยอดของคัดเค้าที่นิยมรับประทานแกล้มลาบก็เป็นยาแปะรักษาฝีชั้นดี  เมื่อเป็นฝีก็จะใช้ยอดคัดเค้าขยี้หรือตำคัดเค้าพอกฝี ก็ทำให้ฝีหายเร็วขึ้น รวมไปถึงหนามคัดเค้าก็เป็นหมอรักษาฝีที่ดีไม่แพ้รากและยอด มีการนำเอาหนามคัดเค้ามาฝนรักษาฝีเช่นเดียวกับการใช้ราก นอกจากการใช้ทาภายนอกแล้วยังมีการต้มคัดเค้าทั้งห้าส่วนรับประทาน เพื่อการรักษาฝีทั้งภายในและภายนอกด้วย

ที่มา
http://www.doctor.or.th/article/detail/2171
http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_26_2.htm