กระดูกไก่

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Chloranthus erectus (Bucg.-Ham) Verdc.
ชื่อวงศ์ : Chloranthaceae
ชื่ออื่น ๆ : กระดูกไก่ (ภาคกลาง) โม่ยตั๋น หมวยตั๋น ปอนาตรู หอมไก๋ หอมไก่ (ภาคเหนือ) หญ้าไข่ปลา พญาสามสิบสองเมีย, เกตุเมือง, ฝอยฝา (กรุงเทพฯ)

ลักษณะทั่วไป
ต้น : เป็นพรรณไม้พุ่มที่มีความสูงประมาณ 0.5-2.5 เมตร ลำต้นมีข้อบวมพอง

ใบ : ใบเป็นใบเดี่ยว ออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ใบมีลักษณะเป็นรูปรี หรือรูปหอก ปลายและโคนเป็นใบเรียวแหลม ขนาดของใบกว้างประมาณ 1.5-4 นิ้ว ยาวประมาณ 3-8 นิ้ว ริมขอบใบหยัก ผิวใบบาง ก้านใบยาวประมาณ 0.2-1.5 ซม.

ดอก : ดอกออกเป็นช่อ ติดก้านช่อดอก ดอกไม่มีกลีบดอกหรือกลีบรองดอก แต่จะไม่มีใบประดับและเกสรตัวผู้เป็นสีขาว ซึ่งจะออกเรียงกันอยู่ข้างใน และมีอับเรณู 4 พู รังไข่ 1 ช่อง เชื่อมติดกันอยู่โคนใบประดับ

ผล : ผลมีลักษณะยาวประมาณ 6-7 มม. ผลสดจะมีสีขาว ภายในเมล็ดมี 1 เมล็ด เป็นเมล็ดที่แข็ง ค่อนข้างกลม

การขยายพันธุ์ : พรรณไม้ที่มัดพบทั่วไปตามบริเวณริมน้ำหรือดินที่ค่อนข้างแฉะชื้น และมักพบที่ราบต่ำ ขยายพันธุ์ด้วยการเพาะเมล็ด

ส่วนที่ใช้ : ลำต้น ราก และใบ

สรรพคุณ :
ลำต้น ใช้เป็นยากระตุ้น ยาระงับการเกร็งของกล้ามเนื้อใช้นำมาต้มกับเปลือกของพวกอบเชย (cinnamomum) รับประทาน
รากและใบ ใช้แก้ไข้ กามโรค ยาขับเหงื่อ นำมาชงเป็นชาดื่ม
ทั้งห้า ผสมหัวข้าวเย็น แก้ไข้เรื้อรัง ผสมเปลือกอบเชย เป็นยาระงับอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ
ราก ผสมกับสมุนไพรอื่น แก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ

พญาสามสิบสองเมียเป็นยาร้อน เหมาะกับผู้หญิงซึ่งต้องเสียธาตุไฟจากการมีลูกและมีประจำเดือน จึงนิยมใช้กับผู้หญิงหลังคลอด เพื่อชดเชยกับธาตุไฟที่เพิ่งเสียไปกองใหญ่กับชีวิตใหม่ นอกจากนี้ยังช่วยทำความสะอาดเลือดในร่างกาย แก้ปวดเมื่อย ตัวบวม ระบมจากการคลอด

หมอยาไทยใหญ่นิยมใช้พญาสามสิบสองเมียกินเป็นน้ำชาหน้าหนาว เพื่อบำรุงโลหิตแก้เหน็บชา บำรุงกำลัง แก้ปวดเมื่อย ปวดบวมตามข้อ ขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ แก้ไอ ใช้ทั้งห้าต้มกินต้มอาบประมาณ 5 วัน ร่างกายก็จะอบอุ่นขึ้นมา กินเป็นประจำก็ได้ แต่ผู้หญิงท้องภายใน 3 เดือนแรกไม่ให้กิน จะตกเลือดเนื่องจากเป็นยาร้อน

ตำรับยา
ยาบำรุงกำลัง แก้หนาว
เฒ่าบ่เป็นทั้งห้านำมาต้มกิน หรือซอยตากแดดให้แห้งแล้วดองเหล้ากิน
ยาบำรุงผู้หญิงหลังคลอด แก้ปวดเมื่อย
เฒ่าบ่เป็นทั้งห้า ต้มกิน ต้มอาบ (กิน 3 อึกแล้วอาบ) จะช่วยทำความสะอาดเลือดลมภายในให้แม่หลังคลอด แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย
ยาล้างแผลสด
ใช้ใบและกิ่งเฒ่าบ่เป็น ต้มใส่เกลือล้างแผล

ที่มา